Όμως, επειδή όπου υπάρχει καπνός όλο και κάποια, έστω και μικρή, φωτιά θα σιγοκαίει, έτσι και η δημοφιλία του θέματος αυτού δεν μπορεί να είναι ούτε τυχαία ούτε χωρίς σοβαρές αιτίες τις οποίες θα επιχειρήσουμε να εντοπίσουμε και να αναλύσουμε στη συνέχεια.
Ιστορική αναδρομή
Οι διάφορες ιστορικές μελέτες δείχνουν πως, σε όλες τις χώρες του πλανήτη, από τον 18ο αιώνα μέχρι και πρόσφατα -ή και ακόμα- και όσο, τουλάχιστον, υπήρχαν οι μεγάλες οικογένειες όπου ζούσαν κάτω από την ίδια στέγη πολλές γενεές μαζί, η σχέση πεθεράς-νύφης ήταν αυτή που προκαλούσε τις περισσότερες συγκρούσεις. Στην επαρχία της Κίνας, η νιόπαντρη νύφη είχε (έχει) πολύ περισσότερες υποχρεώσεις απέναντι στην πεθερά, απ΄ότι απέναντι στο σύζυγό της. Στη δε Ιαπωνία, η ανυπακοή απέναντι στην πεθερά αποτελούσε, για πολλούς αιώνες, αιτία διαζυγίου...
Ιστορικά, τα θέματα που αποτελούσαν τις συνήθεις αιτίες δημιουργίας εντάσεων και συγκρούσεων ήταν ο άνδρας, η διαπαιδαγώγηση και ο τρόπος μεγαλώματος των παιδιών, η διαχείριση του νοικοκυριού και, τέλος, οι κοινές γυναικείες δουλειές. Από τη στιγμή που το βασίλειο των γυναικών ήταν το σπίτι και η οικογένειά τους, και σχεδόν ολόκληρη η ζωή τους εξαντλούνταν στο πλαίσιο των χώρων αυτών, όταν έρχονταν η ώρα να μοιρασθούν χώρους, επιρροή και αρμοδιότητες, τότε ο ανταγωνισμός και οι συγκρούσεις ήταν καταστάσεις αναπόφευκτες...
Στην εποχή μας, η κύρια αιτία συγκρούσεων είναι τα παιδιά, και ακολουθούν ο άνδρας και το νοικοκυριό.
Ο καθένας κουβαλά μέσα του, αλλά και στη σχέση του, την προσωπική του ιστορία
Όταν ένα νέο άτομο μπαίνει στην οποιαδήποτε ομάδα που προϋπάρχει από καιρό, δημιουργείται πάντα μια εμφανής ή λανθάνουσα αναστάτωση και αναταραχή, μέχρι τελικά να βρεθεί -αν βρεθεί- μια νέα ισορροπία που να συμπεριλαμβάνει και το νέο μέλος της. Το ίδιο συμβαίνει και όταν το ενήλικο πλέον παιδί συναντήσει ένα/μία σύντροφο που θα είναι και σύντροφος ζωής. Τόσο το νέο αυτό άτομο όσο και όλα τα μέλη της οικογένειας της οποίας θα αποτελεί πλέον νέο μέλος έχουν τη δική τους ιστορία που αποτελείται, μεταξύ άλλων, και από εμπειρίες χαράς, γενναιοδωρίας, αλληλεγγύης, αλλά και πιθανών ανεπίλυτων παλαιών συγκρούσεων, ματαιώσεων, αδελφικής αντιπαλότητας κ.ά.
Η νέα ισορροπία που θα πρέπει να δημιουργηθεί εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από την ετοιμότητα και προθυμία των μελών της ήδη προϋπάρχουσας ομάδας να δεχθεί το νέο της μέλος, χωρίς προαπαιτούμενα και συγκεκριμένες προϋποθέσεις, από την ετοιμότητα και ασφάλεια του νέου μέλους να εγκλιματισθεί σε αυτό το νέο περιβάλλον, αλλά και από την ωριμότητα του νέου ζεύγους να μπορεί να λειτουργεί ως ζευγάρι στο οικογενειακό περιβάλλον του καθενός και ιδιαίτερα απέναντι στην παλαιότερη γενιά.
Όταν γινόμαστε γονείς, έχουμε συχνά την ευκαιρία, μέσα από τη σχέση των γονιών ή των πεθερικών μας με τα παιδιά μας, να συνειδητοποιήσουμε τον τρόπο με τον οποίο εμείς οι ίδιοι μεγαλώσαμε, και αυτό μπορεί να είναι μια πολύ οδυνηρή συνειδητοποίηση. Ίσως δούμε την αυστηρότητα, την απολυτότητα, την επίκριση, αλλά και τα αντίθετά τους, που μπορεί να πυροδοτήσουν τόσο σε εμάς τους ίδιους (για τους γονείς μας) όσο και στη νύφη ή στο γαμπρό (για τα πεθερικά τους) αισθήματα οργής, αντιπάθειας, απόρριψης κ.ά. που στην ουσία να αφορούν στους δικούς τους γονείς. Αυτό μπορεί να επιβαρύνει πολύ τη σχέση, ιδιαίτερα του νέου μέλους με τα πεθερικά του, αλλά και να οδηγήσει το ενήλικο παιδί της οικογένειας σε μια παλινδρόμηση που να το κάνει να φέρεται και να μιλά πολύ διαφορετικά στο σπίτι των γονιών του, απ΄ό,τι στο σπίτι του ζεύγους, κάτι που με τη σειρά του μπορεί να δημιουργήσει ένταση και συγκρούσεις στη σχέση του ζευγαριού.
Σχέση νύφης-πεθεράς
Η δυναμική των συγκρούσεων και η ικανότητα διαχείρισής τους
Η σχέση ενός ζευγαριού είναι πιο ευάλωτη απέναντι στο ενδεχόμενο δημιουργίας πιθανών συγκρούσεων σε περιόδους διαφόρων κρίσεων ζωής όπως είναι η γέννηση ενός παιδιού και η περίοδος που ακολουθεί, όταν ένα παιδί φεύγει από το σπίτι, οι διάφορες εξελικτικές κρίσεις στη σχέση του ζευγαριού κ.ά. Το άγχος, η ένταση και η ψυχική ή/και σωματική κόπωση, ιδιαίτερα όταν το ζευγάρι έχει μικρά παιδιά, αυξάνουν ακόμα περισσότερο τον κίνδυνο δημιουργίας συγκρούσεων.
Παλαιότερα, ο γάμος καθορίζονταν περισσότερο από οικονομικούς και ηθικούς παράγοντες παρά από αισθήματα, όπως συμβαίνει πλέον στις μέρες μας. Το γεγονός αυτό καθιστά τη σχέση του ζευγαριού πιο ευάλωτη και εύθραυστη, και, για το λόγο αυτό, παράγοντες, όπως η συναισθηματική ωριμότητα και η ικανότητα ανοιχτής επικοινωνίας και επίλυσης συγκρούσεων παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη και στην ποιότητα της σχέσης του ζευγαριού.
Μπορεί, όπως λέγεται, τα ετερώνυμα να έλκονται μεταξύ τους, αλλά η ύπαρξη διαφορών στα βιώματα, στην προσωπικότητα και στην προσωπική ωριμότητα δύο ατόμων που έχουν σχέση μεταξύ τους αποτελούν συνήθεις αιτίες συγκρούσεων. Λίγοι είναι αυτοί που διαθέτουν την ικανότητα να σέβονται τη διαφορετικότητα και τα όρια του άλλου και να αξιοποιούν τη διαφορετικότητα αυτή με τρόπο συμπληρωματικό και όχι ανταγωνιστικό ή περιοριστικό.
Η ικανότητά μας να διαχειριζόμαστε αποτελεσματικά τις διάφορες συγκρούσεις που προκύπτουν στη ζωή μας αρχίζει να χτίζεται από την πολύ πρώιμη ηλικία. Τα επίμονα «όχι» του μικρού παιδιού της ηλικίας των 1 ½-2 χρόνων αποτελούν τις πρώτες προσπάθειες για προάσπιση της αυτονομίας του, για εξεύρεση των ορίων τόσο του εαυτού του όσο και των άλλων, αλλά και για διαχείριση συγκρούσεων. Ο ασφαλέστερος τόπος δοκιμής αυτών των αναγκών δεν είναι άλλος από την αρένα των αδελφικών σχέσεων όπου και διαδραματίζονται, συνήθως, και οι εντονότερες συγκρούσεις. Το καθοριστικότερο, όμως, βήμα προς την αυτονομία και την απόκτηση μιας ικανότητας διαχείρισης συγκρούσεων είναι αυτό που έπεται της σύγκρουσης του παιδιού με τη γονική εξουσία και που είναι ανάλογο του μεγέθους της ελευθερίας που νιώθει να ανοίξει, χωρίς ενοχές, τα φτερά του προς την κατεύθυνση που το ίδιο επιθυμεί...
Τόσο η κλινική μας εμπειρία όσο και αντίστοιχες κλινικές έρευνες δείχνουν πως ενήλικα άτομα που φοβούνται ή αποφεύγουν συστηματικά τις συγκρούσεις είναι άτομα που ποτέ ή σχεδόν ποτέ δεν τόλμησαν να αμφισβητήσουν ανοιχτά τη γονική εξουσία, ιδιαίτερα όταν αυτή ήταν αυστηρή και αυταρχική. Αξίζει να σημειωθεί πως οι περισσότερες και εντονότερες συγκρούσεις, στη διάρκεια της εφηβικής ηλικίας, διαδραματίζονται ανάμεσα σε γονείς και παιδιά του ίδιου φύλου.
Τέλος, θα πρέπει να έχουμε υπόψη πως η κάθε οικογένεια ή σχέση έχει το δικό της τρόπο διαχείρισης συγκρούσεων. Σε οικογένειες, όπου οι συγκρούσεις είναι συχνές, τα όρια ανάμεσα σε γονείς και παιδιά είναι, συνήθως, ασαφή ή δεν υπάρχουν καθόλου. Η ύπαρξη ορίων είναι απαραίτητη σε κάθε είδους σχέση. Τα όρια αυτά, όμως, δεν θα πρέπει να είναι άκαμπτα σε βαθμό που να αποκλείουν την ουσιαστική επικοινωνία με άλλους, αλλά ούτε και τόσο εύκαμπτα ώστε η ταυτότητα μας να γίνεται δυσδιάκριτη...
Ο τρόπος που διαχειριζόμαστε τις διάφορες συγκρούσεις αντικατοπτρίζει, σε μεγάλο βαθμό, την προσωπικότητα, την ωριμότητα και τις προσωπικές μας εμπειρίες. Η υιοθέτηση μιας ανταγωνιστικής στάσης αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση προσωπικών μόνο αναγκών και αποκλείει κάθε είδος συνεργασίας. Αντίθετα, η συνεχής προσαρμογή και διάθεση συνεργασίας δείχνουν πως δίνεται προτεραιότητα στις ανάγκες των άλλων. Μια αποφευκτική συμπεριφορά οδηγεί στην αποφυγή τόσο της συνεργασίας όσο και της προάσπισης προσωπικών αναγκών. Μια συμβιβαστική στάση διαχείρισης συγκρούσεων αποσκοπεί στην εξομάλυνση -δηλαδή, σε ένα δούνε και λαβείν- παρά στην επίλυση της σύγκρουσης. Τέλος, μια στάση συνεργασίας έχει ως στόχο να υπάρχει ικανοποίηση και στα δύο μέρη από το αποτέλεσμα της συνεργασίας αυτής.
Η σύγκρουση με πεθερά/πεθερικά
Η μεγάλη εξάρτηση του ενός συζύγου -πολύ περισσότερο και των δύο- από τους γονείς του δημιουργεί μεγάλες εντάσεις στη σχέση του ζευγαριού που, τελικά, μπορεί να τη φθείρουν ανεπανόρθωτα. Μια στενή -όχι εξαρτητική- σχέση ανάμεσα σε μητέρα και κόρη είναι, συνήθως, ανακουφιστική για τον άνδρα καθώς τον απαλλάσσει τόσο από πρακτικές όσο και από συναισθηματικές ευθύνες χωρίς να δημιουργεί το μέγεθος και την ένταση των προβλημάτων όπως πιθανότατα θα συνέβαινε στην περίπτωση μιας σχέσης εξάρτησης ανάμεσα στον άνδρα και τη μητέρα του. Αυτό που, συνήθως, συμβαίνει είναι η πεθερά να μη σέβεται την αυτονομία της νύφης της, την ίδια στιγμή που ο άνδρας είτε δεν παίρνει θέση απέναντι σε αυτό είτε δικαιολογεί τις παρεμβάσεις της μητέρας του...
Οι όποιες διαφορές ανάμεσα σε νύφη και πεθερά, όσον αφορά σε γενικότερα θέματα ζωής που έχουν να κάνουν με την ηθική, το ρόλο και τη σχέση των δύο φύλων, τη θρησκευτική ή πολιτική θεώρηση κ.τ.λ. δεν δημιουργούν, συνήθως, ιδιαίτερα προβλήματα αρχικά. Συχνά, όμως, αποκτούν μεγάλη ένταση και εκρηκτικότητα, σε συνάρτηση με σημαντικές αλλαγές στη ζωή του ζευγαριού, όπως είναι η γέννηση ενός παιδιού, η μετακόμιση σε άλλη πόλη ή περιοχή μακριά από τα πεθερικά κ.ά.
Μέχρι τη στιγμή της γέννησης του πρώτου παιδιού, υπάρχει, συνήθως, μια κοινά αποδεκτή απόσταση ανάμεσα σε νύφη και πεθερικά/πεθερά. Η γέννηση του παιδιού, όμως, μετατρέπει την μέχρι πρότινος πεθερά σε γιαγιά, γεγονός που της προκαλεί μεγαλύτερο ενδιαφέρον, διάθεση και δικαίωμα να θέλει να συμμετέχει περισσότερο και αμεσότερα. Στη συγκεκριμένη φάση ζωής, είναι, επίσης, φυσικό να θέλει η γυναίκα κάποια βοήθεια και στήριξη, και το πιο αυτονόητο είναι να τα αναζητήσει από τη μητέρα της. Αυτό της δίνει, επιπλέον, την άνεση να μπορεί να διατηρεί τα όριά της και να διαφωνεί -στο βαθμό που έχει επιλύσει ανάλογα θέματα με τη μητέρα της, στη διάρκεια της εφηβείας της- σε περίπτωση που έχει διαφορετική άποψη. Κάτι τέτοιο θα ήταν δυσκολότερο να γίνει με την πεθερά της, η σχέση με την οποία είναι σχετικά πρόσφατη και πιο εύθραυστη.
Οι όποιες συγκρούσεις με την πεθερά/πεθερικά αντιπροσωπεύουν, συχνά, την «ανισορροπία» που πάει να δημιουργηθεί στην ήδη υφιστάμενη «συμμαχία» γενεών, δηλαδή αυτής ανάμεσα σε μητέρα και γιο, με τον τελευταίο να παίρνει, συνήθως, το μέρος της μητέρας του όταν προκύπτουν διάφορες διαμάχες. Το φαινόμενο αυτό, δηλαδή η πολύ στενή σχέση δεσμού ανάμεσα σε γιο και μητέρα, είναι εντονότερο όταν ο γιος τυχαίνει να είναι το τελευταίο και, συνήθως, το νεότερο παιδί που εγκαταλείπει το σπίτι. Η αίσθηση κενού που αφήνει πίσω του οδηγεί τη μητέρα του να θέλει να έχει άμεσο ρόλο στην κατοπινή του ζωή...
Σημαντικό ρόλο, εδώ, παίζει και η ποιότητα της σχέσης των γονιών ή πεθερικών. Όσο πιο ουσιαστική και αμοιβαία είναι αυτή τόσο περισσότερο θα λειτουργεί αποτρεπτικά απέναντι σε φαινόμενα παρέμβασης στην προσωπική ζωή των παιδιών που εγκαταλείπουν τη γονική στέγη για να δημιουργήσουν δική τους. Τα πράγματα γίνονται, συχνά, δυσκολότερα στην περίπτωση που η πεθερά είναι χήρα, ζει μόνη της ή είναι εξαρτώμενη από το παιδί της.
Ο ρόλος και οι προσωπικές δυσκολίες του άνδρα
Πολλά αγόρια δεν καταφέρνουν να ολοκληρώσουν τη διαδικασία αυτονόμησής τους από τη μητέρα τους, με αποτέλεσμα να παραμένουν συναισθηματικά προσκολλημένα σε αυτήν και ως ενήλικες, ακόμα και στην περίπτωση που έχουν δημιουργήσει δική τους οικογένεια. Συχνά, οι δυο τους έχουν ζήσει σχετικά απομονωμένοι από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, με τη μητέρα να αποτελεί τη σημαντικότερη σχέση του γιου στην πορεία του προς την ενηλικίωση. Μητέρα και γιος συνεχίζουν να υπερασπίζονται ο ένας τον άλλον και να έχουν, σχεδόν πάντα, ταυτόσημη άποψη και εκτίμηση των πραγμάτων. Αυτοί είναι οι σημαντικότεροι λόγοι που οι συγκεκριμένοι άνδρες αδυνατούν ή τους είναι ιδιαίτερα δύσκολο να βάλουν όρια στις όποιες υπερβολές της μητέρας τους, να υπερασπίσουν τη σύντροφό τους αλλά και την ηρεμία ή τις επιλογές της οικογένειάς τους. Η αδυναμία αυτή είναι εντονότερη στην περίπτωση που οι άνδρες αυτοί, κατά τη διάρκεια της παιδικής τους ηλικίας, είχαν πατέρα που ήταν συναισθηματικά ή φυσικά απών. Κάτω από τέτοιες προϋποθέσεις, ως γιοί, δεν είχαν τη δυνατότητα να αποκτήσουν μια σταθερή ανδρική ταυτότητα και να δημιουργήσουν μια ισορροπημένη σχέση με τη μητέρα τους.
Εξαιτίας της αδυναμίας τους αυτής, οι συγκεκριμένοι άνδρες υιοθετούν, ως σύζυγοι, το ρόλο του εξισορροπητή που όχι μόνο δεν βοηθά αλλά κάνει τα πράγματα ακόμα χειρότερα. Η μόνη λύση, μπροστά σε ένα τέτοιο δίλημμα, είναι να πάρουν το μέρος της συζύγου τους -εάν συμφωνούν με αυτήν- ώστε να δημιουργήσουν τη βασικότερη προϋπόθεση μιας υγιούς συνύπαρξης, δηλαδή τη δημιουργία μιας αίσθησης του «εμείς». Οφείλουν να δώσουν στη μητέρα τους να καταλάβει πως, όσον αφορά στην οικογένειά τους, η σύζυγός τους έχει τον πρώτο λόγο, πως οι όποιες επιλογές που αφορούν στην οικογένειά τους είναι αποκλειστικά θέμα των ιδίων και των συζύγων/συντρόφων τους και πως οι ίδιοι είναι πλέον πρώτα σύζυγοι και κατόπιν γιοί...
Δεν είναι όλα πάντα μαύρα κι άραχνα και ούτε πάντα ίδιος ο φταίχτης
Δεν είναι, κατ΄ανάγκην, πάντα κακές οι σχέσεις νύφης-πεθεράς και ούτε το θύμα είναι πάντα η πρώτη. Όπως και κάθε είδους σχέση, έτσι και αυτή καθορίζεται από πολλούς παράγοντες και κυρίως από την ψυχική ωριμότητα των συμμετεχόντων σε αυτήν, και ανώριμη δεν είναι πάντα ή μόνον η πεθερά...
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η πεθερά ή τα πεθερικά δεν είναι παρά τα εξιλαστήρια θύματα της κακής σχέσης του ίδιου του ζευγαριού ή της ανωριμότητας του ενός εξ αυτών ή και των δύο. Υπάρχουν γυναίκες που, για καθαρά προσωπικούς λόγους (ανταγωνισμό, αντιζηλία, αντιπαλότητα, ανασφάλεια κ.ά.), απομονώνουν συνειδητά τον άνδρα από κάθε αγαπημένο του πρόσωπο -είτε φίλο είτε συγγενή- πολύ περισσότερο δε από ένα τόσο σημαντικό πρόσωπο όπως είναι η μητέρα του. Βέβαια, μία τέτοια γυναίκα είναι σίγουρο πως δεν αγαπά, στην ουσία, τον άνδρα της. Το ίδιο, φυσικά, ισχύει και για τον άνδρα...
Επίλογος
Όταν το ενήλικο παιδί συναντά ένα άλλο άτομο με το οποίο επιλέγει να μοιραστεί τη ζωή του, τόσο οι γονείς εκατέρωθεν όσο και το ίδιο το ζεύγος θα πρέπει να προσαρμοστούν στη νέα αυτή κατάσταση.
Η γέννηση παιδιών/εγγονιών δεν είναι πάντα, όπως συνήθως παρουσιάζεται, ένας ροδόσπαρτος και ευωδιάζων κήπος. Έχει, μεταξύ άλλων, ως αποτέλεσμα, εκτός από την πολύ μεγάλη χαρά, και τη συχνότερη επαφή μεταξύ των δύο γενεών -που γίνονται πλέον τρεις- και την αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης συγκρούσεων, είτε εξαιτίας της ενεργοποίησης παλαιών τέτοιων είτε εξαιτίας της δημιουργίας νέων...
Όλοι αποκτούν έναν επιπλέον ρόλο -βιώνουν, δηλαδή, μια μεγάλη αλλαγή στη ζωή τους- και αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο για κανέναν. Τα πεθερικά γίνονται, επιπλέον, και παππούδες/γιαγιάδες, οι δε σύζυγοι και γονείς. Οι επαφές με συγγενείς εκατέρωθεν πληθαίνουν, γεγονός που μπορεί, επίσης, να περιπλέξει τα πράγματα και να δημιουργήσει εντάσεις/συγκρούσεις στη σχέση τόσο του ίδιου του ζευγαριού όσο και στη σχέση του με τα διάφορα συγγενικά πρόσωπα.
Οι όποιες τυχόν ανεπίλυτες συγκρούσεις δεν επιλύονται αυτόματα επειδή έρχονται τα Χριστούγεννα και όλη η οικογένεια, μαζί με τα στενά της συγγενικά πρόσωπα, θα καθίσει γύρω από το χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Οι όποιες ματαιώσεις, ενοχλήσεις ή συμπεριφορές που πληγώνουν θα πρέπει να ονοματίζονται με τρόπο που να υποδηλοί διάθεση επίλυσης και όχι ενοχοποίησης του άλλου. Ο φόβος, ο υπέρμετρος σεβασμός προς τον άλλον κ.ά. όχι μόνο δεν επιλύουν τα όποια υπάρχοντα προβλήματα στις σχέσεις αλλά, επιπλέον, τα επιδεινώνουν και τα διαιωνίζουν. Στην προσπάθεια αυτή, -αν είμαστε το νέο μέλος της οικογένειας- είναι ιδιαίτερα σημαντικό να νιώθουμε πως έχουμε το ή τη σύντροφό μας δίπλα μας, ακόμα και αν υπερβάλλουμε. Όχι για να μας δικαιολογεί αλλά για να μας στηρίζει και να μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε την όποια υπερβολή μας.
Τέλος, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αφήνουμε τα παιδιά μας να δημιουργούν τη δική τους σχέση με τους παππούδες και τις γιαγιάδες τους και να μην τα επηρεάζουμε προς κάποια συγκεκριμένη κατεύθυνση.
Πέραν των όσων προαναφέρθηκαν, θα ήθελα να επισημάνω πως η διακωμώδηση της σχέσης γαμπρού-πεθεράς είναι απόσταγμα και εφεύρημα της πατριαρχικής κοινωνίας πίσω από το οποίο καλύπτεται εντέχνως ο φόβος του άντρα να συγκρουσθεί με την ίδια του τη μητέρα. Αντ΄αυτού, είτε αφήνει τις δύο γυναίκες να «βγάλουν οι ίδιες τα μάτια τους» είτε παίρνει, συνηθέστατα, το μέρος της μητέρας του. Το παράδοξο είναι πως, όποια όρια και αν βάλει στη μητέρα του, η αγάπη και η παρουσία της στη ζωή του είναι στοιχεία αδιαμφισβήτητα και αμετάβλητα. Αντίθετα, κάτι τέτοιο δεν είναι το ίδιο αυτονόητο όσον αφορά στα αισθήματα και στην παρουσία της συντρόφου του στη ζωή του. Ως εκ τούτου, οι όποιες συγκρούσεις είναι πολύ πιο διαχειρίσιμες, εάν ο άνδρας παραμείνει δίπλα στη σύντροφό του και όχι απέναντί της...
Σάββας Ν. Σαλπιστής, Ph.D., Κλινικός Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής
Κλινικός Ψυχολόγος Πανεπιστημίου Στοκχόλμης
Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής
Βασιλικού Ιατροχειρουργικού Ινστιτούτου Karolinska Στοκχόλμης
Πηγή: www.i-psyxologos.gr
